به اين گرما و سرما بنگر كه چگونه جهان را نگاه داشته‏ اند.اين دو دما با فزونى، كاستى و تعادل باعث شده‏ اند كه اين فصول و تنوع هواى در سال پديد آيد؛ زيرا مصلحت انسان و تمام هستى در آنهاست.

نيز گويى كه سرما و گرما بدنها را دباغى مى ‏كنند و باعث پايدارى و استحكام آنها مى‏ گردند. اگر اين گرما و سرما نبود و بدنها را سرد و گرم نمى‏ كردند هر آينه فاسد و نابود مى ‏شدند.

بنگر كه چگونه يكى از آن دو بتدريج و اندك اندك وارد ديگرى مى ‏شود و آن ديگرى اندك اندك كم مى‏ شود و ديگرى آرام آرام افزوده مى ‏شود تا اينكه هر كدام در فزونى و كاستى به منتها درجه خود برسند. اگر يكى از آن دو ناگهان وارد ديگرى مى ‏شد باعث بيمارى و زيان اجسام و ابدان مى ‏گشت. اين امر مانند آن است كه يكى از شما ناگهان از حمام داغ و پر حرارت وارد منطقه‏ اى سرد و يخ زده گردد. بى‏ ترديد اين امر باعث زيانى عظيم و بيمارى بر جسم او مى ‏شود.

پس اگر خداى جلّ و علا چنين تدبير فرموده كه سرما و گرما بتدريج و اندك اندك وارد گردند به خاطر حفظ صحت و سلامت موجودات است. اگر تدبير و حكمتى در كار نيست پس چرا ناگهانى وارد نمى‏ شوند بلكه آرام آرام مى ‏آيند و مى ‏روند تا همه چيز سالم بماند؟

اگر كسى بگويد: اين تدريجى بودن ورود و خروج دما به خاطر تدريجى و آرام بودن سير خورشيد و بلندى و كوتاهى فاصله آن با زمين است، بايد از او پرسيد: چرا حركت خورشيد و زمين و فاصله اندك و زياد آنها اين گونه آفريده شده؟ اگر دليل تدريجى بودن تابش نور خورشيد فاصله مغرب و مشرق دانسته شود بايد علّت اين امر را نيز پرسيد. هر چه پاسخ دهد همواره اين پرسش نيز مطرح است كه چرا چنين است؟ تا به تدبير و هدفمندى جهان هستى برسيم.

اگر حرارت نبود، ميوه ‏هاى سخت و تلخ، نرم و رسيده نمى ‏شد تا تر و خشك‏ شده‏ اش خورده شود … اگر سرما نبود كشتزار اين گونه جوانه نمى‏ زد و حبوبات، غلات و روزى آدمى را بر نمى ‏آورد و آنقدر به دست نمى‏ آمد كه باز در زمين بپاشند و برويانند.

نمى ‏بينى كه سرما و گرما با آن همه سود و مصلحت باز بدن را به درد مى ‏آورند؟ در اين امر براى كسى كه بينديشد درس عبرت نهفته است و دليلى است‏ بر آنكه امر و تدبير حكيم و جهانيان براى صلاح و مصلحت آنان است.

منبع : شگفتي هاى آفرينش (ترجمه توحيد مفضل)، ترجمه نجف علی میرزایی ، ص: 129