تأمل كن در كيفيت نزول باران بر زمين و تدبير حكيم عليم در اين، به درستى كه مقدّر فرموده كه از بلندى بريزد تا جميع پست و بلندزمين را فرا بگيرد و همه را سيراب گرداند زيرا كه اگر از جهت علوّ نمى‏باريد و از جهت ديگر مى‏آمد هر آينه كوه‏ها و تل‏ها و مواضع رفيعه را احاطه نمى‏كرد و زراعت‏هاى زمين كم مى‏شد. نمى‏بينى كه زراعتى كه به آب روان به عمل مى‏آيد كمتر از زراعتى است كه به آب باران به عمل مى‏آيد؟ و چون باران هر كوه و دشت و هامون را مى‏گيرد و زراعت ديم در دشت‏ها و دامن‏هاى كوه و سر تل‏ها به عمل مى‏آيد و نمو عظيم مى‏كند، و از مردم در بسيارى از بلاد مشقت جارى كردن آب از موضعى به موضعى ديگر برداشته شده و نزاعى كه ميان مردم در اجراى قنوات مى‏باشد در ميان ايشان نيست و تعدّى كه ارباب قوّت و عزّت مى‏كنند كه آبها را متصرّف مى‏شوند و ضعفا را محروم مى‏گردانند در آن بلاد نمى‏باشد.

و چون مقرّر فرموده كه باران از بالا بريزد مقدّر ساخته كه قطره قطره بيايد تا به قعر زمين برسد فرو رود و باران ارض را سيراب گرداند، اگر به يك دفعه مى‏ريخت بر روى زمين جارى مى‏شد و به اعماق ارض فرو نمى‏رفت، و ايضاً زراعتها و درختان را مى‏شكست اكنون كه به تدريج و تأنى و قطره قطره مى‏آيد زمين را سيراب مى‏گرداند، و زراعات را مى‏روياند، و زمين را آبادان مى‏گرداند و به زراعت ايستاده ضرر نمى‏رساند.

و در نزول مطر مصالح ديگر بسيار است زيرا كه: بدن‏ها را نرم و ملايم مى‏كند، و هوا را از كدورت جلا مى‏بخشد، وبا و طاعون و امراضى كه از فساد هوا به هم مى‏رسد زايل مى‏گردند و آفتى كه دربرگ درختان و زراعت‏ها به هم مى‏رسد كه آن را «يرقان» مى‏نامند مى‏شويد و مى‏برد. و امثال اين منافع بسيار است كه ذكرش موجب تطويل كلام است.

و اگر كسى گويد كه: در بعضى از سنوات از كثرت نزول امطار و ثلوج آفت‏ها در زراعات به هم مى‏رسد و برودتى يا فسادى و عفونتى در هوا احداث مى‏نمايد كه موجب حدوث امراض بر بدن‏ها و آفت‏ها در زراعت‏ها مى‏شود سبب اين چيست؟

جواب گوئيم كه: چنين است اما گاه هست كه حق تعالى صلاح اديان ايشان را هم مى‏شمارد از وفور اموال و استقامت ابدان ايشان، و مردم را به اينها مبتلا مى‏گرداند تا موجب انزجار ايشان گردد از معاصى چنانچه در كلام مجيد مى‏فرمايد: وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ.

(توحيد مفضل / ترجمه علامه مجلسى، ص: 188)