ب) پیام‎ها و عبرتهای اخلاقی

1. آزادگی

آزادی در مقابل بردگی، اصطلاحی، حقوقی و اجتماعی است، اما «آزادگی» برتر از آزادی است و نوعی حریت و رهایی انسان از قیدهای ذلت‎آور و حقارت بار است. نهضت عاشورا جلوه بارزی از آزادگی در مورد امام حسین ـ علیه السلام ـ و خاندان و یاران شهید او است كه از میان دو امر شمشیر یا ذلّت، مرگ با افتخار را پذیرفت و فرمود: «هیهات منَّ الذّلة»[2] انسانهای آزاده در راه استقلال و رهایی از ستم طاغوتها و در آن لحظات حساس و دشوار انتخاب، مرگ سرخ و مبارزه خونین را برمی‎گزینند و فداكارانه جان می‎بازند تا جامعه خود را آزاد كنند.

2. ایثار

اوج ایثار، ایثار خون و جان است. ایثارگر كسی است كه حاضر باشد هستی و جان خود را برای دین فدا كند. در صحنه كربلا نخستین ایثارگر سید الشهدا ـ‌ علیه السلام ـ بود كه در راه خدا از جان و مال خود گذشت. و برای همه مخصوصاً شیعیان این درس را داد كه در راه رضای خدا و حفظ دین خدا باید از تمنیات خویش گذشت.

3. شجاعت

صحنه عاشورا تصویری است واضح از شجاعت امام حسین ـ علیه السلام ـ و اهل بیتش. شجاعت عاشورائیان ریشه در اعتقادشان داشت. لذا عاشورا الهام بخش شجاعت به مبارزان بوده است و محرم همواره روحیه، شهامت و ظلم‎ستیزی به مردم می‎داده است.

4. عزت

عزت یعنی، شكست ناپذیری، صلابت نفس، و حفظ كرامت و شخصیت والای انسان. ستم‎پذیری و تحمل سلطه باطل و سكوت در برابر تعدی ،و تسلیم فرومایگان شدن و اطاعت از فاجران؛ همه از ذلت نفس و زبونی وحقارت روح سرچشمه می‎گیرد.
عزت و كرامت امام ـ علیه السلام ـ در عاشورا درس عبرتی بر تمام مسلمانان شد كه به زیر بار خواسته‎های ستمگران و ظالمان و قدرتهای بزرگ نروند و در برابر تعدی آنها با تمام قوا با عزت و سربلندی بایستند.

5. عمل به تكلیف

فرهنگ «عمل به تكلیف» وقتی در جامعه و میان افراد حاكم باشد، همواره احساس پیروزی می‎كنند. امامان شیعه در هر شرایطی طبق تكلیف عمل می‎كردند. حادثه ی عاشورا نیز یكی از جلوه‎های عمل به وظیفه بود.
پیام عاشورا: «شناخت تكلیف» و «عمل به تكلیف» است. از سوی همه مردم، بویژه آنان كه موقعیت ویژه دارند و الگویی برای دیگران هستند.

6. عشق به خدا

از والاترین و زلال‎ترین حالات جان آدمی، عشق به كمال مطلق خدای متعال است. سراسر عاشورا و صحنه‎های رزم رزمندگان، جلوه‎ای از این جذبه ی معنوی و عشق برین است و شهادت یاران و عزیزان هر كدام هدیه‎ای به درگاه دوست است تا رضای او تأمین شود. این مشرب عرفانی و عشق به خدا باید سرمشق صاحبدلان و عاشقان درگاه حضرت دوست باشد. حفظ دین خدا قربانی می‎خواهد كه امام و یارانش قربانیان در این راه بودند.
برای ملتها هم قربانی شدن و قربانی دادن، رمز عزت و پیروزی است. عبرت و پیام عاشورا به ملتی كه در راه «آزادی» گام برداشته این است كه باید قربانیان بسیاری تقدیم آستان حرّیت كند.
آری حوادث تاریخی اگر به چشم عبرت و درس گرفتن مورد مطالعه قرار گیرد «درس آموز» است. حادثه ی كربلا یكی از این حوادث «الهام بخش» و «عبرت آموز» است. در عین حال كه برای همه حق جویان و عدالت خواهان و مبارزان راه حق و آزادی، یكی از غنی‎ترین منابع الهام‎گیری است، از نگاه دیگر یكی از تلخ‎ترین حوادث و فجایعی است كه در تاریخ اسلام پدید آمد و جا دارد كه كاملاً بیان شود كه چه عواملی سبب شد، این فاجعه به بار آمد و از آن درس عبرت گرفت. عواملی مثل دنیاطلبی، غفلت، رها كردن تكلیف، بی‎طرفی نسبت به حق و باطل و… كه همه اینها در به وجود آمدن این فاجعه به نوعی دخیل بودند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. حماسه حسینی، نويسنده:شهید مطهری.
2. امام حسین و جاهلیت نو، نويسنده:جواد سلیمانی.
3. سیره پیشوایان، نويسنده:مهدی پیشوایی.

پی‌نوشت‌ها:

[1] . طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، دار الكتب العلمیه، ج 4، ص 303.
[2] . لهوف، سید بن طاوس، ص57.

منبع: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم

صفحات: 1· 2