حميد بن مسلم مى‏ گويد: عمر بن سعد مرا خواست و نزد خانواده‏ اش فرستاد تا پيروزى ‏اى را كه خدا نصيبش كرده بود و سلامتى‏ اش را به آنان مژده بدهم!

از اين رو نزد خانواده‏ اش رفتم و پيغام عمر بن سعد را به اطلاعشان رساندم.

[آنگاه ديدم‏] ابن زياد جلوس كرده و فرستاده‏ ها [با سرهاى كشته‏ ها] بر او وارد مى ‏شوند.

[قبيله‏] كنده با سيزده سر آمد، و قيس بن أشعث آنان را همراهى مى‏ كرد، و هوازن با بيست سر وارد شد در حالى كه شمر بن ذى الجوشن مصاحبشان بود، [قبيله‏] تميم با هفده سر، بنى أسد با شش سر و مذحج با هفت سر و بقيه سپاه با  هفت سر آمدند كه [مجموعا] هفتاد سر بود.

[ابن زياد] اجازه ورودشان را به قصر داد.

آنان را وارد قصر كرد و به مردم إذن ورود داده شد. من در ميان واردين داخل [قصر] شدم، [ناگاه ديدم‏] سر حسين [عليه السّلام‏] پيش روى [ابن زياد] قرار گرفته، و با چوبدستى به بين دندانهاى ثنايايش مى‏ زند.

وقتى زيد بن ارقم آن [صحنه‏] را ديد نتوانست از چوبدستى زدن ابن زياد [به دندانهاى حسين‏] بگذرد.

گفت: اين چوبدستى را از آن دندانها بردار! قسم به كسى كه الهى غير او نيست خودم ديدم دو لب رسول الله صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر اين دو لب قرار گرفته و آن دو را مى‏ بوسيد! بعد آن پير [زيد بن ارقم‏] به شدت گريست.

ابن زياد گفت: خدا دو ديده‏ ات را گريان بدارد! و الله اگر پير خرفتى كه عقلش زايل شده است نبودى، گردنت را مى‏ زدم!

[زيد بن ارقم‏] برخاست و بيرون رفت …

در حالى كه مى‏ گفت: برده‏ اى، «1» برده‏ اى، را به شاهى گمارد، و او مردم را به بازيچه گرفت! شما اى جمعيت عرب بعد از امروز برده خواهيد شد! چرا كه پسر فاطمه را كشتيد و پسر مرجانه [ابن زياد] را حاكم كرديد! او بزرگانتان را خواهد كشت و اشرارتان را به بردگى خواهد گرفت، به ذلت و خوارى رضا داده‏ ايد! دور باد كسى كه به خوارى و ذلت راضى شود! وقتى بيرون رفت،

شنيدم مردم مى‏ گفتند: و الله زيد بن ارقم حرفى زد كه اگر ابن زياد مى‏ شنيد او را مى ‏كشت!

__________________________________________________

(1) منظور اينست كه يزيد كه برده ‏اى بيش نيست ابن زياد را به پادشاهى كوفه گمارد. وجه برده خوان يزيد اينست كه جدش ابو سفيان و پدرش معاويه از آزادشدگان پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بودند چرا كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم طبق دستورات اسلامى پس از فتح مكه مى ‏توانست آنان را به بردگى بگيرد ولى بر اساس مصالحى چنين نكرد و آنان را عفو نمود، فرمود: «أنتم الطلقاء»: شما آزاديد! از اين رو يزيد كه فرزند كسى بود كه روزى به بردگى رفته بود برده محسوب مى‏ شده، چرا كه طبق دستور اسلام فرزند عبد هم عبد به حساب مى‏ آيد.

(نخستين گزارش مستند از نهضت عاشورا ، ترجمه وقعة الطف، ص: 194)