قال الصادق عليه السلام: اعراب القلوب على أربعة انواع، رفع و فتح و خفض و وقف. فرفع القلب في ذكر اللَّه تعالى، و فتح القلب في الرضاء عن اللَّه، و خفض القلب في الاشتغال بغير اللَّه، و وقف القلب في الغفلة عن اللَّه.
أ لا ترى ان العبد اذا ذكر اللَّه بالتعظيم خالصا، ارتفع كل حجاب كان بينه و بين اللَّه تعالى من قبل ذلك، و اذا انقاد القلب لمورد قضاء اللَّه تعالى بشرط- الرضاء عنه كيف ينفتح بالسرور و الروح و الراحة، و اذا اشتغل قلبه بشى‏ء من أسباب الدنيا كيف تجده اذا ذكر اللَّه بعد ذلك و آياته منخفضا مظلما كبيت خراب خلو ليس فيه عمران و لا مونس، و اذا غفل عن ذكر اللَّه تعالى كيف تراه بعد ذلك موقوفا محجوبا قد قسا و اظلم منذ فارق نور التعظيم.

همين طورى كه كلمات علائمى دارند كه دلالت مى‏ كنند بر حالات مختلف كه به اقتضاى عوامل مختلف پيدا مى‏ شوند از حال رفع و نصب و جر و وقف كلمات: قلوب و دلها نيز به تناسب خود علائم و اعرابهائى دارند، كه دلالت‏ مى ‏كنند بر ظهور مراتب و مكنونات قلب.

حضرت صادق (ع) فرمود: اعراب قلوب بر چهار نوع است: رفع و فتح و خفض و وقف.

حالت رفع قلوب: در صورتيست كه در ذكر و ياد خدا باشد.

حالت فتح: در مورديست كه از پروردگار خود راضى باشد.

حالت خفض: در حاليست كه به غير خدا متوجه و مشغول باشد.

حالت وقف: آن وقتيست كه از خداى خود غافل باشد.

آيا نمى ‏بينى كه چون انسان در ياد خدا بود و او را روى خلوص نيت و محبت تجليل و تعظيم كند: چگونه حجاب ها و موانعى كه در ميان او و خدا بود بر طرف شده، و قلب به سوى خدا مرتفع و متوجه گردد.

و چون در مقابل قضا و حكم خدا راضى و تسليم گشت، چگونه قلب انسان منفتح و باز شده، و حالت سرور و آرامش و اطمينان پيدا مى ‏كند.

و هنگامى كه انسان مشغول امور دنيوى و متوجه به شهوات و زخارف دنيا شد؛ مى ‏بينى كه چگونه در مقابل ذكر خدا و آيات او محجوب  و منخفض و تاريك است، مانند اطاقى كه مخروبه و خالى بوده و اثرى از انس و عمران و سكنى در آن نباشد. و چون انسان از ياد خدا غفلت ورزيد،: چگونه مى‏ يابى آن را كه متوقف و سر پوشيده و ظلمانى گشته، و اثرى از انوار عظمت و جلال در آن پيدا نمى ‏شود.

مصباح الشريعة ،منسوب به جعفر بن محمد( امام ششم علیه السلام ) ، ترجمه مصطفوى،  ص: 10