شيخ مرتضي انصاري ( شيخ اعظم )
ولادت : 1214 ق . محل ولادت : دزفول .
وفات : 1281 ق . محل دفن : نجف .
محل تحصيل : دزفول ، كاشان ، كربلا ، نجف .
اساتيد : حضرات حاج ملا احمد نراقي ، شيخ حسين دزفولي ( عموزاده ) و …
شاگردان : آخوند ملا محمد كاظم خراساني ، ملا حسينقلي همداني ، ميراز محمد حسن شيرزاي و …
تأليفات : فرائد الاصول ( رسائل ) ، المكاسب و …
وجود شريفش از نسل جابر بن عبدالله انصاري بود . پدرش ، شيخ محمد امين ، در زمزمه ي علماي پرهيزكار و احياگران دين مقدس اسلام جاي داشت . وي از همان كودكي به تحصيل و فراگيري معارف حيات بخش اسلام عشق مي ورزيد و با جديت و تلاشي خستگي ناپذير ، تا پاسي از شب به مطالعه و تأليف دروس خود همت مي گمارد . استادش ملا احمد نراقي در مورد او مي گفت :
استفاده اي كه من از وي بردم بيش از بهره اي بود كه او از من برد !
آن قدر شوق فراگيري دانش وجودش را پر كرده بود كه حتي بعد از نمازهاي يوميه به جاي تعقيبات نماز ، مطالب درس و اشعار الفيه را مي خواند .
در توصيف او گفته اند كه در عبادت ، زهد و ورع در عصر خود كم نظير بود . همتي بلند و اخلاقي نيكو داشت . آيت الله ميرزا حبيب الله رشتي مي فرمود :
شيخ سه چيز ممتاز داشت : علم ، رياست و تقوا . رياست را به ميرزا محمد حسن شيرازي داد ، علم را به من بخشيد و تقوا را با خود به قبر برد .
يكي از شاگردان او نقل مي كند : وقتي به مجلس درس شيخ در آمدم از مطالب و تقريراتش هيچ نمي فهميدم ، خيلي به اين حالت متأثر شده ، به حضرت امير عليه السلام توسل جستم . شبي در خواب خدمت آن حضرت رسيدم ، ايشان در گوش من ” بسم الله الرحمن الرحيم ” قرائت فرمود .
صبح چون در مجلس درس شيخ حاضر شدم ، درس را مي فهميدم . كم كم جلو رفتم . پس از چند روز به جايي رسيدم كه در آن مجلس صحبت مي كردم . آن روز پس از ختم درس ، خدمت شيخ رسيدم . وي آهسته در گوش من فرمود : ” آن كس كه ” بسم الله ” را در گوش تو خوانده تا ” و لاالضالين ” را هم در گوش من خوانده است !
منبع : افلاكيان خاك نشين ، هيئت تحريريه ي مؤسسه ي فرهنگي مطالعاتي شمس الشموس ، ص 14،